کرانـه روشـن
مناطق ویژه اقتصادی غالبا برای تولید، واردات و صادرات صنایع مختلف، تسهیلات زیرساختی ویژه‌ای به سرمایه‌گذاران گوناگون ارائه می‌دهند. ارائه چنین تسهیلاتی به سرمایه‌گذاران بخش معدنی و فلزی، به‌خصوص در کنار سواحل خلیج فارس در استان هرمزگان، بر عهده منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس است. این منطقه طی سال‌های اخیر، به دلیل مدیریت کارآمد، یکپارچه و مستحکم در راستای رسیدن به قطب صنایع انرژی‌بَر خاورمیانه، توانسته است استراتژی روشنی برای ارائه تسهیلات مورد نظر برای جذب سرمایه‌گذار تدوین کند، آن‌چنان‌که امروز شاهد جذب گسترده سرمایه در بخش معدنی و فلزی به این منطقه استراتژیک هستیم. برای بررسی بیشتر وضعیت این منطقه و برنامه‌های پیشِ‌رو در افق ۱۴۰۴ گفت‌وگویی کرده‌ایم با دکتر حسن خلج طهرانی، مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس، که آن را در ادامه می‌خوانید.
ارزیابی شما از اهمیت مناطق آزاد و تجاری در اقتصاد داخلی و نیز جایگاه منطقه ویژه خلیج فارس در کشور چیست؟
مناطق ویژه اقتصادی با هدف فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم برای تولید همچون زمین، انرژی و آب در راستای افزایش ظرفیت تولید محصولات، به‌خصوص محصولات صنعتی، معدنی و فلزی، و تبادلات تجاری احداث می‌شوند. از این رو، نخستین هدف تاسیس این مناطق به نوعی جذب سرمایه‌گذاری از طریق تامین زیرساخت‌هاست. از این رو، مهم‌ترین دلیل احداث مناطق ویژه اقتصادی را می‌توان جذب سرمایه‌های کشور و هدفمند ساختن آن‌ها در راستای افزایش تولید صنعتی کشور دانست. با فراهم شدن بسترهای مناسب همچون واگذاری زمین و ارائه تسهیلات به سرمایه‌گذاران و حمایت همه‌جانبه از آن‌ها در بخش‌های مختلف صنایع معدنی و فلزی به عنوان رسالت اصلی منطقه ویژه خلیج فارس، بخش خصوصی با رغبت بیشتری برای سرمایه‌گذاری در این مناطق حضور خواهد یافت.
نکته مهم دیگر در خصوص مزایای منطقه ویژه استفاده از معافیت‌ها و مشوق‌های قانونی است. بر این اساس، سرمایه‌گذاران قادر خواهند بود با تکیه بر این ظرفیت‌ها، به‌ویژه ارائه معافیت‌های گمرکی، تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز خود را با هزینه‌های کمتری وارد کنند. در نتیجه، تسهیل ورود مواد اولیه، تجهیزات و ماشین‌آلات به کشور با ارائه معافیت‌های گمرکی به سرمایه‌گذاران حاضر در منطقه ویژه، ضمن کاهش قیمت تمام‌شده واردات در مقایسه با سرزمین اصلی، موجب ایجاد ارزش افزوده بالا و افزایش رقابت‌پذیری در محصولات صادراتی می‌شود.
مزایای سرمایه‌گذاری شرکت‌های معدنی و فلزی داخل و خارج از کشور در منطقه ویژه خلیج فارس تامین بودن زیرساخت‌هایی همچون آب، برق، گاز و مخابرات است؛ ضمن اینکه حمایت برای اخذ تسهیلات از طریق منابع داخلی و خارجی، مشاوره در تمامی مراحل اجرای پروژه، انجام عملیات اخذ مجوز اشتغال برای کارکنان خارجی سرمایه‌گذاران و تسهیل صادرات، ترانزیت، ترانشیب و صدور مجدد کالا، همگی مزایایی هستند که منطقه ویژه خلیج فارس به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی ارائه می‌دهد. خوشبختانه به دلیل سیاست‌های اتخاذشده در منطقه ویژه، علاوه بر افزایش سرمایه‌گذاری، تولید محصولاتی همچون فولاد و آلومینیوم نیز رشد چشمگیری داشته است.
عملکرد و دستاورد منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس در زمینه تولید، تجارت و سرمایه‌گذاری در سال گذشته چگونه بوده است؟ در این منطقه چه سرمایه‌گذاری‌هایی در بخش‌هایی مانند فلزات، معدن و مشتقات نفتی صورت گرفته است؟
با برنامه‌ریزی‌های ما، تاکنون در منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس شاهد رشد و ارتقای شرکت‌ها در کنار افزایش سرمایه‌گذاری از سوی سرمایه‌گذاران بخش معدن و صنایع معدنی بوده‌ایم. فولاد کاوه جنوب با ظرفیت تولید سالانه ۲/۴ میلیون تن بیلت فولادی و ۳۲هزار متر مکعب آب شیرین به صورت روزانه، شرکت فولاد هرمزگان با ظرفیت تولید ۱/۵ میلیون تن اسلب فولادی در سال، شرکت آلومینیوم المهدی با تولید شمش آلومینیوم به ظرفیت ۱۱۰ هزار تن، شرکت آلومینیوم جنوب (هرمزال) با تولید شمش آلومینیوم به ظرفیت ۱۴۷هزار تن، شرکت تولید روی بندرعباس با تولید شمش روی به ظرفیت ۱۸ هزار تن، شرکت فولاد جنوب با تولید فولاد خام به ظرفیت ۳۰۰ هزار تن، نیروگاه سیکل ترکیبی هرمز با ظرفیت تولید سالانه ۲۳۵ مگاوات برق با میزان سرمایه‌گذاری ۱۰۴ میلیون دلار، شرکت بناگستر با صادرات فرآورده‌های نفتی با ظرفیت تولید سالانه ۴/۵میلیون تن و میزان سرمایه‌گذاری ۳۸میلیون دلار، شرکت فولاد صبا خلیج فارس با تولید آهن اسفنجی به ظرفیت سالانه ۵/۱ میلیون تن و میزان سرمایه‌گذاری ۳۶۰ میلیون دلار، شرکت نیک‌گستر قم با تولید جیوه به ظرفیت ۲۲ تن به صورت سالانه و سرمایه‌گذاری حدود ۲ میلیون دلار، شرکت تولید و صنایع نسوز توکا با تولید جرم‌های نسوز به ظرفیت سالانه ۳۵هزار تن و میزان سرمایه‌گذاری ۲ میلیون دلار، تولید گندله‌سازی مادکوش در فاز نخست با تولید گندله سنگ‌آهن با ظرفیت سالانه حدود ۲/۵میلیون تن و میزان سرمایه‌گذاری ۱۹۰ میلیون دلار، شرکت ملی صنایع مس ایران با تولید اسید سولفوریک در مجتمع مس سرچشمه و انتقال آن به منطقه ویژه برای انبار و صادرات با پیشرفت ۱۰۰ درصدی و ظرفیت سالانه حدود یک میلیون تن در کنار سرمایه‌گذاری ۱۳/۲ میلیون دلار، از جمله شرکت‌های فعال در منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس محسوب می‌شوند.
شرکت قیر هرمز پارس، با تولید محصول قیر بر اساس ظرفیت سالانه ۳۰۰ هزار تن و میزان سرمایه‌گذاری ۵۵ میلیون دلار، یکی از دستاوردهای مهم منطقه ویژه محسوب می‌شود. از دیگر دستاورهای این منطقه در زمینه تولید، تجارت و سرمایه‌گذاری می‌توان به سنگ و فولاد هرمزگان اشاره کرد که به تولید محصول آهک کلسینه می‌پردازد و ظرفیت تولید سالانه ۷۰ هزار تن و میزان سرمایه‌گذاری‌ای حدود ۶میلیون دلار دارد.
چه سرمایـه‌گذاری‌هـایی در منطقه ویژه خلیج فارس در حال انجام است؟
طرح‌های مصوب در کمیته واگذاری زمین به منظور سرمایه‌گذاری در سایت‌های ۱ و ۳ منطقه ویژه خلیج فارس به تولید یازده محصول توسط شرکت‌های مختلف معدنی و صنعتی تقسیم‌بندی می‌شود. تولید حلّال‌های شیمیایی با ظرفیت تولید اسمی ۵۰ هزار تن سالانه و سرمایه‌گذاری ۸۷ میلیون دلار توسط شرکت پتروجام کیمیا، کارگاه ساخت و تعمیرات اسکلت‌های فلزی با ظرفیت تولید اسمی پانصدتن و سرمایه‌گذاری ۵/۰ میلیون دلار توسط شرکت دژباد صنعت سازه، تولید فروآلیاژها با ظرفیت اسمی ۵۰ هزار تن و سرمایه‌گذاری ۲۳میلیون دلار توسط شرکت کرومیت معدن میامی فردوس، نصب نیروگاه سیکل ترکیبی در کنار تولید برق با ظرفیت تولید اسمی ۵۰۰ مگاوات و سرمایه‌گذاری ۲۹۴ میلیون دلار توسط صنایع برق و انرژی صبا، تولید آهک شرکت فولاد سنگ مبارکه با ظرفیت اسمی ۳۳۰ هزار تن و سرمایه‌گذاری ۲۲ میلیون دلاری، تولید فرومنگنز با ظرفیت اسمی ۲۶ هزار تن و سرمایه‌گذاری ۱۲میلیون دلار توسط شرکت تیوا ساخت پارسه و تولید فروسیلیس با ظرفیت اسمی سالانـه ۱۰ هزار تن و سرمایـه‌گـذاری ۵ میلیون دلاری توسط گروه معادن زرین گنو از جمله طرح‌های مصوب در واگذاری زمین به منظور سرمایه‌گذاری در منطقه ویژه شماره ۱ به حساب می‌آیند.
همچنین تولید فروآلیاژ با ظرفیت اسمی سالانه ۵۰ هزار تن و برق به ظرفیت دویست مگاوات در سال در نیروگاه گازی با سرمایه‌گذاری مشترک ۱۲۶ میلیون دلار توسط شرکت کرومیت معدن میامی فرودس، تولید سیلیکون متال با ظرفیت اسمی ۱۰ هزار تن در سال و سرمایه‌گذاری ۲۴میلیون دلار توسط شرکت قیر هرمز پارس و در نهایت تولید برش سبک محصولات نفتی از مازوت با ظرفیت تولید اسمی ۱۱۰ هزار تن و سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیون دلار توسط شرکت کیمیاگستر تیراژه کیش از دیگر طرح‌های مصوب در کمیته سرمایه‌گذاری زمین به منظور سرمایه‌گذاری در منطقه ویژه شماره ۳ هستند.
بر اساس سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، دستیابی به ظرفیت ۵۵ میلیون تن فولاد در کشور پیش‌بینی شده است که منطقه ویژه خلیج فارس در راستای تحقق این هدف، از طرف دولت موظف به پیگیری و تکمیل طرح‌های تامین زیرساخت منطقه ویژه شده است. در همین راستا شرکت ستاره سیمین هرمز، با سهامداری شرکت‌هایی شامل فولاد هرمزگان، گل‌گهر، صبا فولاد خلیج فارس، مادکوش، فولاد قشم و سازمان ایمیدرو، به منظور تحقق «جهش تولید» فولاد تا سقف ۱۰میلیون تن در منطقه ویژه خلیج فارس تاسیس شده است.
برنامه‌های سال جاری برای تحقق «جهش تولید» در منطقه ویژه، به‌خصوص در امر سرمایه‌گذاری و تسهیل زیرساخت‌ها چیست؟
قاعدتا سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان بخش صنعتـی و معــدنی کشـور بـرای رسیــدن بــه «جهش تولید» در منطقه ویژه خلیج فارس نیاز به تامین و تکمیل زیرساخت‌های لازم دارند. عمده زیرساخت‌های مورد نظر شامل احداث پل، جاده، تامین زمین، آب، برق و گاز می‌شود. بنابراین برای تحقق زیرساخت‌ها در نظر داریم که از طریق مدیریت مهندسی و زیرساخت مجموعه، اقدامات عملی مناسبی را انجام دهیم. یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های منطقه ویژه برای صادرات و ورود مواد معدنی مورد نیاز شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران، پل دسترسی و اسکله منطقه است که برای تعمیر و نگهداری آن در سال جاری بالغ بر ۳۰۰میلیارد ریال بودجه در نظر گرفته‌ایم. با این حال، مجموع اعتبار مورد نیاز برای راه‌اندازی و اجرای پروژه‌های متنوع منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس طی سال ۱۳۹۹ رقمی بالغ بر یک هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال پیش‌بینی شده است که اگر این بودجه به موارد اشاره‌شده اختصاص یابد، جهش بزرگی در تکمیل زیرساخت‌های مورد نیاز رقم خواهد خورد.
با توجه به اسناد بالادستی کشور در حوزه صنعت، این منطقه چه برنامه‌های بلندمدتی برای توسعه صنایعی مانند فولاد (طرح ۱۰ میلیون تن)، آلومینیوم و… دارد؟
بر اساس سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، دستیابی به ظرفیت ۵۵ میلیون تن فولاد در کشور پیش‌بینی شده است که منطقه ویژه خلیج فارس در راستای تحقق این هدف، از طرف دولت موظف به پیگیری و تکمیل طرح‌های تامین زیرساخت منطقه ویژه شده است. در همین راستا شرکت ستاره سیمین هرمز، با سهامداری شرکت‌هایی شامل فولاد هرمزگان، گل‌گهر، صبا فولاد خلیج فارس، مادکوش، فولاد قشم و سازمان ایمیدرو، به منظور تحقق «جهش تولید» فولاد تا سقف ۱۰میلیون تن در منطقه ویژه خلیج فارس تاسیس شده است. امیدواریم که با امکانات متنوع و گسترده منطقه ویژه در زمینه آب‌شیرین‌کن‌های موجود، تکمیل پروژه انتقال پساب تصفیه‌خانه بندرعباس و خرید پساب فاضلاب برای تهیه آب، در کنار ظرفیت ۱۶۰ مگاواتی برق برای افزودن به شبکه سراسری برق و تامین گاز از خط صلح، بتوانیم شاهد تحقق تولید ۱۰ میلیون تنی فولاد در موعد مقرر باشیم.
همچنین، با توجه به ورود ظرفیت‌های جدید بخش آلومینیوم به مدار تولید، شاهد رشد ۷۰درصدی تولید آلومینیوم در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه در سال گذشته بوده‌ایم. بنابراین، بر اساس چشم‌انداز تولید فلز استراتژیک آلومینیوم، پیش‌بینی ما این است که بتوانیم به‌مرور و تا سال ۱۴۱۰، ابتدا جایگاه بین‌المللی آلومینیوم کشور را ارتقا دهیم و سپس امکان تبدیل شدن به یکی از قطب‌های تولید شمش آلومینیوم در جهان را نیز فراهم آوریم.
منطقه ویژه خلیج فارس برای جذب سرمایه‌گذاری بیشتر و ایفای نقش اصلی خود در صنایع معدنی، فلزی، نفت و انرژی به چه توجهات و امکاناتی از سوی مسئولان نیاز دارد؟
با توجه به دسترسی منطقه ویژه به آب‌های آزاد و پتانسیل بالای سرمایه‌گذاری در آن، به هر اندازه که توجه بیشتری به این منطقه شود، تولید کشور نیز جهش خواهد یافت. به علاوه، این عامل به‌سرعت زمینه‌ساز ایجاد ارزش‌افزوده همراه با اشتغال پایدار خواهد شد و این می‌تواند موجب تبدیل منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس به قطب سرمایه‌گذاری خاورمیانه شود.
با سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته، چه آینده‌ای را برای منطقه ویژه خلیج فارس پیش‌بینی می‌کنید؟
وقتی مسئولان استان هرمزگان منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس را مهم‌ترین زیرساخت موجود در استان مطرح می‌کنند، مسئولیت ما در قبال پیشبرد برنامه توسعه سرمایه‌گذاری در مسیر آینده سنگین‌تر از گذشته می‌شود.
خوشبختانه در راستای ایفای مسئولیت منطقه ویژه تمهیدات مناسبی در نظر گرفته شده است، به طوری که امروز می‌توانیم با شجاعت و جسارت تمام اعلام کنیم که دشمنان ما هیچ‌گونه تاثیری بر وضعیت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی منطقه ویژه نگذاشته‌اند و نخواهند گذاشت. بر این اساس، فعال شدن کارخانه‌های پیشرفته فولادی و آلومینیومی در منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس را می‌توان ثمره تمهیدات مورد نظر علیه تحریم‌ها عنوان کرد.
واقعیت این است که دستاوردهای امروز منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس مرهون رشادت‌های متواضعانه مسئولان کشور و پرسنل خدوم این منطقه به حساب می‌آید. از طرف دیگر، دلاوری‌های همکاران پرتلاش ما نشان می‌دهد که منطقه ویژه اقتصادی خلیج فارس به‌زودی به بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی ـ معدنی خاورمیانه از نظر صنایع انرژی‌بَر تبدیل خواهد شد. بنابراین اقدامات صورت‌گرفته در راستای تبدیل شدن منطقه ویژه به قطب فناوری، در کنار «جهش تولید» در صنایع فولاد، آلومینیوم، انرژی و بارگیری مواد معدنی، چشم‌اندازی روشن پیشِ‌روی مجموعه ما قرار می‌دهد.
